Het is de bedoeling dat de overheid burgers meer betrekt bij haar besluitvorming, en burgers elkaar in eerder stadium betrekken wanneer zij plannen hebben voor een ruimtelijk initiatief.
De overheid biedt mensen die wonen en werken in een gebied ruimte om mee te denken over plannen en projecten van de overheid, dit noemt men ook wel burgerparticipatie. Zo kunnen inwoners bijvoorbeeld van tevoren meedenken met de overheid en ontwikkelaars over grote bouwprojecten. Omgekeerd, dit wordt ook wel overheidsparticipatie genoemd, dienen initiatiefnemers het initiatief/het plan met belanghebbenden (bijvoorbeeld omwonenden) te bespreken. Ook wel genoemd het voeren van een omgevingsdialoog.
Participatie door initiatiefnemers (overheidsparticipatie) wordt aangemoedigd en is in sommige gevallen zelfs verplicht. Bij het aanvragen van het initiatief (een omgevingsvergunning) geeft u aan of u aan participatie heeft gedaan, en zo ja, op welke manier. De Omgevingswet biedt hier geen richtlijnen voor. Om u te helpen bij het vormgeven/het organiseren van een omgevingsdialoog heeft de gemeente Vaals een handreiking (PDF, 160.9 kB) opgesteld. In deze handreiking (PDF, 160.9 kB) wordt (onder andere) aangegeven hoe u kunt bepalen wie de belanghebbende zijn en hoe u de resultaten aan de gemeente dient door te geven. Tevens worden diverse voorbeeldbrieven toegevoegd die u kunt gebruiken. Denk aan een uitnodigingsbrief.
De gemeente Vaals is tevens bezig met het opstellen van een participatiebeleid. Dit zal in 2024 worden vastgesteld. In dit beleid wordt uitgelegd wat de visie is van de gemeente op participatie en hoe participatie zou moeten plaatsvinden. De zojuist genoemde handreiking zal als bijlage bij dit beleid worden gevoegd.